Michelangelo Pucci
Varie
Addìju addìju
Addìju, addìju, dìci la nucìdda,
si nù ra rùppisi nun si po' mangiéa';
accussì la dònna quànnu è piccinìnna,
si nunn è grànni, nù ra pùoji parléa'.
Li nipòti
Quànnu mugljérma partorìji la fìglia fìemmina ghèra di nòtti.
Chjamàimu l’allevatrìci ma la nuttòata fùji lònga!
Màmma mìja lu jùornu appìersu jàva dicénnu:
“la mala nuttòata e la fìglia fìemmina!”.
Mugljérma s'arrabbijàidi abbòglia.
Quànnu nascìji lu fìgliu màsculu
la cundindìzzi fùji grànni!
Mo’ sù ddùi pìezzi di ggiùvini,
màmma mìja téni guttandacìng'ànni
e quànnu ri vìdi a tùtti dùji
da la cundindìzzi nun si ténid'e chjàngi! ...
La tàvula
Menzujùornu
tàvula attùornu
e cu nun téni nnéndi
si màngia nu cùornu!
Desiderio
Mi mangéra séi jìenghi la matìna
e séi mundùni cu ttùtta la léana,
di vermicìeddi na quadéara chjìna [i]
e di péani na furnòata séana,
di vìnu nni vivéra pùoji na tìna,
di maccarùni seicìendu quadéari
e angòra la trìppa mìja nun fussi cchjìna,
ca sòna cùmi na cambéana!
Testamento
Bbélla, si mmòrigu, ti làssu dìttu
di nun mi mìtti cu dd’àti mùorti,
facìetimi na fòssa lònga e strìtta,
quàndu ci càpi stu mìsiru cùorpu.
Pùoji lu tavùtu chjìnu d’òva frìtti
e lu cupìerchju chjìnu di pìsci e tròtti
e ppi ccuscìnu nu béllu prisùttu.
Li cannilìeri cu chòapi di zazìcchjiu
e d’acqua sànda sìja di vìnu.
Rimpianti
Vuléra ghéssi na pùoddula
pi ghéssi sùpa lu stàndu di la pòrta
quànnu la lìngua tuva prunùnzia lu nòmi mìja.
Chissà quàndi mi ni dìcisi
pinzénnu ànni ricchìzzi mija.
Anni ricchìzzi chi m'éggiu sudòati,
tand’ànni ch’éggiu stòatu anna Mérica
sénza mugljéri e sénza li fìgli mìja.
Ghéggiu suffértu cùmi nu còani quànnu pinzàva
ca li fìgli mìja crìscini e ghìju nù ri vidìja.
M'éggiu pérsu li muméndi cchjù bbélli di la vìta mìja
jìnda na térra chi nunn èra la térra natìja mìja.
A' mugliérma r'éggiu vulùtu tàndu bbéni,
e mo' chi nun c’è cchjù mi chjàngi lu còri.
Pènzu a quànnu mi scrivìjidi dicénnumi:
- ”marìtu mìja quànnu ti ricòglisi ànna chéasa,
ghém'accìdi la gaddìna cchjùu gròssa,
e r'éma féa chjìna cu lu pòani,
patéani e dd’ùva pàssa, cùmi piàcid'a ttì” -.
Ju sùngu turnòatu da la lundòana Mérica,
ghéggiu truvòati li fìgli mìja grànni
chi qquéasi nù mi canuscìeni,
r'éggiu purtòata però la ricchìzza di tùtti li sacrifìci mìja
e mo' mi ra gòdu cu llòru.
Pi qquìru chi mi résta da cambéa'
ru vògliu fòa' tranguillaméndi,
vògliu tàndu ripusòa' sta méndi
ca nòtti e gghjùornu e rimiréatu pi tiréa' nnanti la vìta,
mo' mi vògliu gòdi sti fìgli e li nipòti
e vògliu ringrazziéa' a Ddìju
pi tùttu quìru chi m'é déatu!.
(dalla raccolta di Teresa Aurelio)
Le filastrocche cantilenate o recitate dai bambini e dai ragazzetti nei loro giochi tranne la filastrocca dei mesi che era declamata dagli adulti attorno ai falò di Carnevale e di fine anno.
In questa sezione trovate tutti i canti ironici
Canti religiosi
A sànd’Andòniju
Sànd’Andòniju mìja bighéatu,
da lu cìelu fùst’améatu,
fùst’améatu da Ggisù,
cùmi ndérra r’amàsti tu.
Sànd’Andòniju mìja bbinìgnu,
di lu cìelu fùsti dìgnu,
pi la sànda caritéa’
pùru na gràzzija m’éaji da féa’.
Ssù bombìnu chi tténisi mbràzza,
ci ru ténisi pi ttérna gròlija,
fàmmi gràzzija Sànd’Ando’.
Alla Madonna del Monte
(Partendo da casa e durante il viaggio)
Jéam’ ànnu Mòndi pi ghj’a truvòa’ a Marìja
Marìja r’èamu truvòata
tùtta bbella ngurunòata
ngurunòata da lu còri di Ggisù
Madònna lu Mòndi aiùtami tu.
Pàrtiti pòpulu, o pòpulu di Ddìju,
jòam’ a truvòa’ a Marìja
ch’è la màmma di Ggisù.
Nùji partìemu da Tùrtura
pi bbì la tùva cappélla
vidìemura quànd’è bbélla
Marìja chi ngìelu stòa’.
‘Ngìelu ci stéa’ Marija,
quànnu sìenti a nnùji càndéa’,
a càndéa’ l’Avi Mmarìja
e lu rusàriu a ricitéa’.
Partìemu e partìemu sicùri
ca truvòamu la sua figùra
quànnu camìnu mi séngu na giòja
e da Marìja mi séngu chiaméa’,
mi séngu dì: - ‘vinìeti vìnìetì
ca vi vògliu pirdunòa’. -
Si ci pirdònasi o màtri
sinnò nùji sùmu pirdùti
fàru pi quàndi vòti
da te sùmu vinùti.
Jù vòavu vìja vìja,
ghìju vìgu l’ùmbra mija,
mi crégu ca ghè Mmarìja
chi mi vìenid’a scundròa’.
Marìja rispònni:
- ghìju v’accumbàgnu
sùtta lu màndu mìja ‘vi porterò’.
‘Vi porterò’ cùmi nu ggìgliu –
Vìva Marìja cu lu sùo fìglju.
Vìva Marìja e chi la crijò.
Sénza Marìja pàrti nun si pò.
Quànd’è bbéllu stu màndu
stilléatu ndùornu ndùornu
ghè ggòji lu tùo jùornu
chi ffésta chi ssarà.
Gòj’è la fésta di la tùva cappella,
vérgine bbélla nun m’abbannunòa’.
Madònna di lu mòndi
pi tte fàzzu sta vìja
ti prégu Madònna mìja
di nun m’abbannunòa’.
Sùpa stu mòndi
ci stéa’ na riggìna
tùtta chjìna di santitéa’. Aduràmura, quàndu è bélla
la sùva virginitéa’.
Sùpa stu mòndi
ci stéa’ na riggìna
tùtta chjìna di santitéa’.
Aduràmura!,
quàndu è bélla,
Aduràmura!,
quàndu è bélla
la sùva virginitéa’.
Sùpa sta mundagnélla
ci stéa’ na virginélla,
facìetici passéa’
ca ra vòglju jì a ttruvòa’.
Gisù téni na mamma
chi si chiàma Marìja,
ra vòglju pùru ghìju
na màmma daccussì.
Na gràzzija ghìju ra vuléra,
nun òa’ cu mi ra féa’,
mi ra féa’ lu nòstru Ddìju
e Mmaria s’allegrerà.
(Approssimandosi al Santuario)
Jù sàgliu stu mòndi Sàndu,
saglìemuru tùttu quàndu.
Si nnùji cchjù ru saglìemu
la Madonna cchjù gràziji ni féa’.
Giràmura ndùornu ndùornu
la cappélla di la Madònna.
Nùji sùmu giùndi ànna tuva cappélla
Vìrgini Sànta quàndu sì bbélla.
Sì bbélla e sì galàndi
sì la màmma di tùtti quàndi.
Sì bbélla e sì divina
sì la màmma di Ggisù Bambìnu.
Guardàmura quàndu ghè bbélla
sta riggìna jìnda sta cappélla.
Na gràzzija ghìju ti cércu
facimìra e nun tardéa’
ca sì Sànda e ra pùoji féa’
e si tu nun mi ra féaji
nui da quéa’ nù nìnni jéamu.
Vìva Mmarìja quàndu sì bbélla
sùpa stu castéllu ti vòglj’améa’,
ti vòglj’améa’ e ti vòglj’aduròa’
sémb’a Mmarìja vòglju chiaméa’.
Quànnu ti chjàmu tùtta pìnzùsa
Marìja di lu Mòndi Miraculùsa.
Madònna mìja déami nu conzìgliu
ru pòrtu ànni mìja fìgli
e tu mi r’ìja guardéa’.
(In partenza verso casa e lungo il ritorno)
Chi ddulùri mi séngu
ch’éggia lasséa’ a Marìja,
ti prégu Madònna mìja
di nun ‘lasciàr’a mme.
Marìja, ca mi nni véavu
nun sàcciu chi t’éggia lasséa’!
Ti làssu n’Avi Mmarìja,
stàtti bbòna Madònna mìja.
Stàtti bbòna Madònna mìja,
guànnu chi bbìeni turnòam’a bbinì.
Si nun ni vidìemu quòa’
nni vidìemu ‘nna tirnitéa’.
Si nun ni vidìemu in vìsu
nni vidìemu ànnu paravìsu.
Li tirnitéa’ sù grànni
e lu paravìsu ghè ttèrno!
Binidìtta sìja quir’òra
quànn’è néata sta gràn Signòra.
Gràn Signòra chi ‘n cìelo nascìsti
e chi ‘n térra favurìsti!
Madònna cùmi facìsti
cu la tùva bundòa’.
Nùji turnòamu ànni nòsti chéasi,
Marìja la péaci fànni truvòa,
dàcci la péaci a gògni famìglja,
dàcci nu cunzìgliu pi ccaritéa’.
E si nuji truvòamu la péaci
cùmi ni piàci a stéa’ cu ttìecu.
Nùji partìemu e partìemu sicùri
e mbìettu ra pòrtu la tùva figùra,
e sémbi mbìettu vulìemu chiaméa’.
Quànnu ra chjàmu tùtta pinzùsa
Vérgini bbélla miraculùsa.
Scinnìemu stu mòndi sàntu,
scinnìemuru ssù mòndi sàndu,
scinnìemuru tùttu quàndu.
Arrétu a nnùji c’è Marìja,
ni vìenid’a accumbagnéa’.
Jìnda nu vùoscu sàndu
nn’éramu pérsi tùtti quàndi,
cu l’ajùtu di Marìja
si riunìji la cumbagnìja.
Màmma Marìja
stu còri e stu pìettu
nun tròva ricìettu
pinzéamu a Ggisù.
Ti vòglju améa’, ti voglio aduròa’
e sémbi a Marìja vògliu truvòa’.
Sùmu arrivéati alli nòsti chéasi
cu ci vò tràsi sénza di te.
Marìja rispònni: - io v’accompagno,
sotto il mio manto vi porterò. –
Lu jovidìja sàndu
Canti di sdegno e dispetto
Càndi di sdìgnu
1
Addùnni ghè ghjissùtu stu gàddu spinnéatu,
da quàlu gaddinèaru si nn’è fujùtu!
Gàddi e gaddìni r’éni pizzulòatu
e ppi la dispirazzijùni si nn’è fujùtu!
2
Bbélla, nun ti féa’ tàndu la màsta
ca tu màngu ci sì tàndu gunésta!
Ca ghìju sàcciu cu ti làva e cu ti mbàsta,
cu ti mìtti lu sòali ‘nna minésta!
3
Bbèlla nun t’avandéa’ quàndu t’avàndi,
ca nun sù di gòru l’appartamèndi tùva,
nun sì ffìglja a nu rignàndi,
ca sì ffìglja di cafùni veramèndi!
4
Chi bbéaji dicénnu, lìngua sirpindìna!
Di me véaji dicénnu tàndu mòali;
la lìngua tùva véa’ mmìsa ànnu vacìli
e vo’ scirichéata cu dd’acqua di lu mòaru,
gàcqua di mèaru e gàcqua di marìna
e gàcqua di trìdici fundòani!
5
Chi bbéaji facénnu brùtta bruttàzza!
Màmmita t’allivàji jìnda li pézzi,
li fasciatùri ghèrani di cannavàzza
e li sc’cuffìeddi di pédda di ciùcciu!
6
Bbélla chi n’éji améati diciassétti
mo’ ti ru pìgljasi n’allìccapiatti,
téni li bàffi cùmi na gàtta,
la varivédda cùmi la crapétta.
Ti r’éggiu dìttu: - bbèlla va’ ru jétta,
c'addùnga ru vìgu, ti ru vàttu!
Sturnéllu d’addìju
Na lìttra mi vénni da Pidàci:
quist’è l’amùri mìja …, chi ssà cchi ddìci?
Mi mànna a ddìci ca vo’ fòa’ péaci,
ca ghè tàndu tìembu ca sum’annimìci!
Tànnu, giujùzza mìja, facìemu pòaci,
quànnu ànnu mbìernu ci tràsi la crùci;
quànnu la stùppa si fìla a bbamméaci
e dd’àcqua di lu mòari si féa’ ddùci!
Tànnu, giujùzza mìja, facìemu pòaci,
quànnu lu sòli spùnda a mmenzanòtti,
quànnu li stélli spùndani di jùornu,
tànnu, giujùzza mìja, ti véngu ‘n zùonnu!
Si ti ricòrdasi, ti vinìja appìersu:
tu dàvasi na pidéata e ghìju nu pàssu!
Mo’ t’éggiu canusciùtu allu ndrìessu,
tròvati n’àtu amùri, ca ghìju ti làssu!
(dalla raccolta di Teresa Aurelio)
Canzoni da ballo
Abballéati, abballéati!
Stéamu tùtt’allegraméndi
ca nùji sùmu bbòna ggéndi!
Gùommini e fìemmini mmisc’chéati
abballéati, abballéati!
Abballéati, abballéati, abballéati,
fìemmini sc’chìtti e mmaritéati!
Ca si nun abballèati bbòni
nì bbi càndu nì bbi sònu!
Ca si nun abballéati pulìti
ni ru dìcu ànni vòsti zìti!
Sciò, sciò, sciò,
quàndi fìemmini chi ci sò!
E la vécchja quànn’ è bbécchja
si canòscid’ ànna caminéata,
Si la vécchja si ngaprìccia
nun si sa chi ti féa féa’
Abballéati, abballéati, abballéati,
fìemmini sc’chìtti mmaritéati!
Ca si nun abballèati bbòni
nì bbi càndu nì bbi sònu!
Ca si nun abballéati pulìti
ni ru dìcu ànni vòsti zìti!
Sciò, sciò, sciò,
chi cavàddu chi ppàssa mmò!
Ohi chi ffrìddu e chi friddéra,
cum’è bbòna sta mugljéra!
Cu lu sòli di lijùni
la mugljéra nun sérivi cchjù!
Abballéati, abballéati, abballéati,
fìemmini sc’chìtti e mmaritéati!
Ca si nun abballèati bbòni
nì bbi càndu nì bbi sònu!
Ca si nun abballéati pulìti
ni ru dìcu ànni vòsti zìti!
Sciò, sciò, sciò,
quàndi fìemmini chi ci sò!
Tìra cchjù na fimminédda
ca na còrda di cambéana!
Fùssi bbrùtta, fùssi bbélla
lu marìtu ti ru sàna!
Abballéati, abballéati, abballéati,
fìemmini sc’chìtti e mmaritéati!
Ca si nun abballèati bbòni
nì bbi càndu nì bbi sònu!
Ca si nun abballéati puliti
ni ru dìcu ànni vòsti zìti!
Sciò, sciò, sciò,
chi cavàddu chi ppàssa mmò!
(dalla raccolta di Teresa Aurelio)
Teni lu méli supa li làbbra e lu càngaru annu còri. - Avere il miele sulle labbra e il veleno nel cuore.
Pigliare, prendere. Dal lat. volgare piliare; dal tardo lat. pilare = rubare, saccheggiare.
Con la morte di Luigi III (1434), pretendente al trono di Napoli, e della regina Giovanna II (1435) si estinse la dinastia dei D’Angiò di Napoli. La successione passò ad Alfonso D’Aragona adottato dalla regina Giovanna.
Nel 1265 Carlo d’Angiò, fratello del Re di Francia, fu investito del Regno di Siciliain S. Giovanni in Laterano dal Papa Clemente IV (il francese Guy Fouquois). Nel 1266 l’esercito angioino attraversò il fiume Liri per prendere possesso del regno.